Tỷ lệ tử vong do ung thư cao và không giảm đi trong vòng 50 năm qua

Mở đầu chương trình hội thảo, PGS.TS Phạm Văn Trân điểm qua những thông tin đáng báo động về tình hình ung thư tại Việt Nam và trên toàn cầu.

Chuyên gia cho biết, tỷ lệ tử vong do K cao và không giảm đi trong vòng 50 năm qua. Ước tính đến năm 2030, số ca ung thư tăng 45% so với năm 2011.

Bên cạnh đó, theo thống kê mới nhất của Tổ chức Ung thư toàn cầu (Globocan) cho thấy tỷ lệ mắc mới và tử vong do bệnh ung thư của Việt Nam đã tăng lên nhiều bậc.

Cụ thể, tỷ lệ mắc mới ung thư đã tăng lên 9 bậc, từ 164.671 ca mới vào năm 2018 tăng lên 182.563 ca mới vào năm 2020, đồng thời tỷ lệ tử vong do ung thư cũng tăng 6 bậc xếp 50/185 sau 2 năm. Có thể thấy, số ca mắc mới và tử vong do ung thư ở Việt Nam đều đang tăng nhanh.

Tình hình ung thư tại Việt Nam và trên toàn cầu đang ngày càng trở nên báo động 

Theo phân tích của chuyên gia, khác với các bệnh lý không lây nhiễm khác, ung thư đặc biệt nguy hiểm vì nguy cơ tử vong cao trong thời gian ngắn. Để tăng cơ hội sống và khả năng chữa trị, bệnh cần được phát hiện và chẩn đoán sớm, lựa chọn phương pháp điều trị thích hợp theo từng giai đoạn.

Tumor marker và những ứng dụng quan trọng

Sự phát triển vượt bậc của nền y học hiện đại cho ra đời nhiều phương pháp chẩn đoán ung thư đường tiêu hóa, trong đó không thể thiếu vai trò của các dấu ấn ung thư hay chất chỉ dấu ung thư (TUMOUR MARKER-TM).

PGS Trân cho biết, đây là chất do tế bào ung thư tiết ra hoặc là thành phần phân giải của tế bào ung thư hoặc do cơ thể tiết ra khi xuất hiện tế bào ung thư. Các chất này được phát hiện trong máu, nước tiểu và mô, được dùng để đánh giá sự có mặt của một hay nhiều loại ung thư. Dấu ấn ung thư có thể là ADN, ARN, sản phẩm trao đổi chất, protein…

Một dấu ấn ung thư lý tưởng sẽ đáp ứng được những yếu tố như sau:

• Chỉ được giải phóng từ mô ung thư;
• Có thể phát hiện khi khối u có kích thước còn nhỏ;
• Số lượng tế bào ung thư tương quan với nồng độ marker trong dịch cơ thể.

Những ứng dụng quan trọng của các tumour marker trong lâm sàng được chuyên gia nhấn mạnh bao gồm:

• Sàng lọc các đối tượng nguy cơ;
• Hỗ trợ chẩn đoán ban đầu;
• Hỗ trợ định hướng vị trí u;
• Hỗ trợ phân giai đoạn bệnh;
• Tiên lượng bệnh;
• Theo dõi hiệu quả điều trị và dự đoán khả năng tái phát.

Các tomour marker có ứng dụng quan trọng trong chẩn đoán, theo dõi và điều trị ung thư 

Giá trị xét nghiệm tumour marker cho các loại ung thư thường gặp

Dưới đây là một số dấu ấn ung thư thường sử dụng:

1/ Các dấu ấn trong ung thư gan: AFP, AFP L3, PIVKA-II;

2/ Các dấu ấn trong ung thư dạ dày: CEA, CA 72-4;

3/ Các dấu dấu trong ung thư đại trực tràng: CEA, CA 19-9, CA 72-4;

4/ Các dấu ấn trong ung thư tụy: CA 19-9, CA50, CA24-2;

5/ Các dấu ấn trong ung thư tinh hoàn: AFP, HCG và beta-HCG, LDH;

6/ Các dấu ấn trong ung thư tuyến giáp: CEA, Calcitonin, Tg, Anti Tg;

7/ Các dấu ấn trong ung thư phổi: CEA, CYFRA 21-1, NSE, ProGRP, SCC;

8/ Các dấu ấn trong ung thư tiền liệt tuyến: PSA; fPSA;

9/ Các dấu ấn trong ung thư buồng trứng: HE4, CA 125, CA 72-4, CEA;

10/ Các dấu ấn trong ung thư cổ tử cung: CEA, SCC;

11/ Các dấu ấn trong ung thư vú: CA15-3, HER-2.

Vậy câu hỏi đặt ra, việc lựa chọn tumor marker nào mang lại hiệu quả cao nhất? Theo chuyên gia, các tiêu chí quan trọng khi cân nhắc lựa chọn bao gồm: độ nhạy, giá trị tiên lượng, độ đặc hiệu và sự hằng định. Với nền tảng kinh nghiệm gần 40 năm trong lĩnh vực Hóa sinh, chuyên gia đưa ra những gợi ý giá trị dưới đây:

Định lượng các dấu ấn ung thư có thể giúp phát hiện ung thư, biết sự hình thành, phát triển hoặc đáp ứng với điều trị của một khối u ác tính. Nhưng các dấu ấn ung thư không chỉ đặc trưng riêng của ung thư, vì tế bào bình thường có thể sản xuất, bài tiết các loại dấu ấn ung thư và cũng có nhiều nguyên nhân khác gây tăng các dấu ấn ung thư (dương tính giả), vì vậy rất cần thăm khám và tư vấn của các bác sĩ chuyên khoa.