Nên đọc
Covid19 đau đâu điều trị đấy khi chưa có thuốc đặc trị
Bài sau đây của Bác Sĩ Hoàng chia sẻ trên FB cá nhân. Các bạn có thể tham khảo.
[BS Huy Hoàng/TT OXCA Việt Nga]
Link: http://bit.ly/dttccovid
Khi virus xâm nhập cơ thể, hệ thống miễn dịch của cơ thể sẽ chiến đấu với virus và sẽ biểu hiện ra ngoài bằng các triệu chứng:
1. Sốt, chính là cơ thể đang chiến đấu với virus
Nếu sốt nhẹ, ko quá ảnh hưởng đến cơ thể, thì cũng chưa cần hạ sốt. Ở những người miễn dịch kém (dùng thuốc ức chế miễn dịch) thì lại hầu như không sốt.
Hạ sốt dùng paracetamol, liều dùng tùy theo lứa tuổi. Thành phần đều là paracetamol nhưng tên gọi thì rất nhiều, tùy theo nhà SX, từ Hapacol đến Efferalgan, Panadol, Tylenol… và hàng trăm tên gọi khác. Về cơ bản thì paracetamol an toàn, nhưng với một số ít người thì paracetamol lại gây độc với gan và khi dùng nhiều có thể gây suy gan.
Nếu không dùng được paracetamol thì có thể dùng ibuprofen, hàm lượng 200 hoặc 400mg. Cũng như paracetamol, có vài chục loại tên thuốc khác nhau chứa thành phần ibuprofen.
Với trẻ em, paracetamol dùng 10-15mg/kg cân nặng, cách nhau 4-6 tiếng, ngày không quá 4 lần; hoặc nếu dùng ibuprofen thì 10mg/kg cân nặng, cách nhau 6-8 tiếng, ngày ko quá 3 lần.
Ngoài việc dùng thuốc hạ sốt theo hướng dẫn, cần bù đủ nước và điện giải để cơ thể đỡ mệt mỏi. Điện giải ở đây chủ yếu là kali, natri và clo, tức kali và muối ăn. Nghe thì đơn giản, nhưng đây chính là các thành phần rất quan trọng để đảm bảo việc dẫn truyền thần kinh và co cơ. Hiện có oresol, các gói bổ sung điện giải, nước dừa, nước cháo, chanh muối… là những sản phẩm thông dụng.
Vấn đề nhiều người quan tâm là tại sao sốt kéo dài tới ngày thứ 6-7, thậm chí tới ngày thứ 10, cứ hết thuốc hạ sốt là sốt trở lại. Cần xử lý tình huống này thế nào. Ta biết rằng, ở đây, sốt có thể do virus hoặc vi khuẩn. Nếu do SARS-CoV-2 thì thường chỉ sốt cao 3-4 ngày là tối đa. Như vậy, sốt cao kéo dài ở đây có 2 trường hợp xảy ra:
a. Sốt do nhiễm vi khuẩn:
Những người bình thường dễ viêm họng, viêm a_mi_đan, viêm phế quản.. thì khi mắc Covid cũng dễ nhiễm vi khuẩn. Tuy nhiên, việc xác định nhiễm khuẩn hay chưa cũng không dễ dàng.
– Nếu bệnh nhân vẫn sốt kéo dài không dứt, test nhanh vạch T mờ, không bị đau nhức cơ khớp thì nhiều khả năng là sốt do vi khuẩn. Lúc này cần tham khảo ý kiến BS để sử dụng kháng sinh.
– Để chắc chắn, cần có xét nghiệm công thức máu để xem bạch cầu có tăng hay không. Bạch cầu có nhiều loại, khi nhiễm khuẩn thì lượng bạch cầu hạt hay bạch cầu đa nhân trung tính sẽ tăng. Xét nghiệm CRP cũng có thể đánh giá việc có nhiễm khuẩn hay không. Đặc biệt, có một xét nghiệm rất tốt để đánh giá tình trạng nhiễm khuẩn là procalcitonin (PCT). Thậm chí, chỉ cần dựa vào chỉ số PCT, có thể quyết định dùng hay không dùng kháng sinh, với liều lượng như thế nào, có phải nhập viện cấp cứu (nhiễm khuẩn huyết) hay không (*).
b. Sốt do nhiễm virus khác
Test nhanh vạch T mờ hoặc không lên, xét nghiệm không thấy nhiễm khuẩn. Trường hợp này là do nhiễm loại virus khác, không phải SARS-CoV-2. Đây là tình huống khá bình thường, không hề hiếm gặp. Bệnh nhân thường có chảy nước mũi, đau cơ khớp, ớn lạnh…
Lúc này bệnh nhân sốt như cảm cúm thông thường và đành phải điều trị triệu chứng, đợi khi hết sốt.
Ngoài việc xử lý sốt, vẫn cần phải súc họng nước muối sinh lý + povidone iodin 1% hoặc chlorhexidin gluconat 0,12-0,2%, đo SpO2 thường xuyên để báo cơ quan y tế kịp thời.
2. Ho do mắc Covid-19
Ho, về bản chất là phản ứng bảo vệ cơ thể, nhằm tống xuất mầm bệnh ra khỏi đường hô hấp. Tuy nhiên, ho nhiều quá gây mệt, gây khó ngủ thì cần điều trị.
Chúng ta cần phân biệt 2 loại, ho khan và ho có đờm, vì cách xử lý sẽ khác nhau.
+ Ho khan, thường do nhiễm virus, gây kích ứng đường hô hấp.
+ Ho có đờm, thường do có bệnh mạn tính về đường hô hấp hoặc do nhiễm vi khuẩn.
Ho khan thì có thể dùng thuốc giảm ho. Ho có đờm thì không nên dùng thuốc giảm ho, mà nên dùng thuốc long đờm.
* Các thuốc giảm ho
a.. Mật ong, bạc hà và các loại thảo dược, làm giảm kích thích đường hô hấp.
+ Bổ phế Nam Hà, Eugica, các loại bổ phế khác, Prospan…
b. Thuốc giảm ho bằng cách ức chế trung khu hô hấp:
+ Hoạt chất codein:
Codein có tác dụng giảm ho do ức chế trực tiếp trung tâm ho, nhưng làm khô và tăng độ quánh của dịch tiết phế quản. Khi bào chế thường kết hợp với terpin để làm loãng dịch tiết đường hô hấp. Dùng codein trong trường hợp ho khan gây khó chịu, mất ngủ và trong các chứng đau nhẹ và vừa.
Chống chỉ định: trẻ em dưới 1 tuổi, bệnh gan, suy hô hấp, phụ nữ có thai .
Codein làm khô đường hô hấp, tăng độ quánh của dịch tiết phế quản.
+ Hoạt chất dextromethorphan…
Do ức chế trung tâm ho, dextromethorphan có tác dụng chống ho tương tự codein, nhưng ít gây tác dụng phụ hơn.
Dextromethorphan không gây nghiện, không có tác dụng giảm đau và rất ít tác dụng an thần.
Dextromethorphan chỉ định tốt trong trường hợp ho khan, mạn tính.
Chống chỉ định: quá mẫn với thuốc, trẻ em dưới 2 tuổi, đang điều trị bằng thuốc ức chế monoaminoxydase (MAO) .
Thận trọng: người có nguy cơ hoặc đang suy giảm hô hấp, tiền sử bị hen, dị ứng.
Ngoài ra, trong nhóm này còn có hoạt chất pholcodin, noscapin…
c. Thuốc chống dị ứng nhóm kháng histamin thế hệ cũ:
+ Chlopheniramin viên 2-4mg
+ Hoạt chất alimemazin 5mg (siro/viên Theralene hoặc các loại tương tự)
+ Hoạt chất diphenhydramin 25mg (Benadryl hoặc các loại tương tự).
Chỉ định: các chứng ho khan do dị ứng, do kích thích, nhất là về ban đêm.
Các thuốc nhóm c. này gây buồn ngủ.
* Các thuốc long đờm
Có 2 loại, là làm tăng dịch tiết đường hô hấp, và làm tiêu nhầy, loãng đờm.
a. Các thuốc làm tăng dịch tiết
Là chất kích thích niêm mạc dạ dày hoặc bản chất là tinh dầu, có tác dụng kích thích các tế bào niêm mạc đường hô hấp tăng tiết dịch:
+ Hoạt chất Guaiphenesine, Terpin, Eucalyptol,…
Khi dùng các thuốc này cần uống nhiều nước.
b. Các thuốc tiêu nhầy:
+ Hoạt chất N-acetyl cystein: Acemuc hoặc các loại tương tự có cùng thành phần.
+ Họa chất bromhexin: Bisolvon hoặc các loại tương tự.
+ Hoạt chất ambroxol: Mucosolvan, Halixol hoặc các loại tương tự.
Lưu ý khi sử dụng các thuốc long đờm loại tiêu nhầy:
+ Thuốc có thể gây co thắt phế quản nên chống chỉ định cho người hen phế quản.
+ Thuốc làm tiêu màng nhầy bảo vệ dạ dày nên có thể làm bệnh nhân dạ dày tá tràng bị nặng hơn.
Không dùng các thuốc long đờm quá 10 ngày trừ phi có chỉ định của BS.
* Xử trí ho kéo dài
Nhiều người sau khi âm tính vẫn ho kéo dài, xử trí như thế nào?
– Ho khan
Có thể vẫn còn virus chưa hết hẳn, hoặc nhiễm virus đường hô hấp khác. Hoặc ho do dị ứng, do khói thuốc, hóa chất…
Cách xử lý là dùng giảm ho bổ phế + thuốc chống dị ứng thế hệ cũ như alimemazine, diphenhydramin (Theralene hoặc Benadryl hoặc các loại có thành phần tương tự).
Một số trường hợp là do trào ngược dạ dày thực quản, do khi bị Covid, dễ lo lắng, mất ngủ, suy nghĩ nhiều… có thể gây tăng tiết acid dạ dày, gây rối loạn co thắt dạ dày thực quản, cũng gây ho khan. Trường hợp này cần dùng kháng acid để trung hòa dịch vị dạ đay, thuốc an thần nhẹ để giảm lo lắng, căng thẳng.
– Ho có đờm
Có thể do viêm phế quản, viêm phổi bội nhiễm vi khuẩn. Các trường hợp này phải thăm khám BS để dùng kháng sinh + long đờm (thường dùng loại ambroxol)
Có thể do các bệnh phổi khác như hen phế quản, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, giãn phế quản.. Khi đó cần đi khám chuyên khoa hô hấp để được xử lý triệt để.
– Ho do nấm đường hô hấp
Việc dùng kháng sinh, thuốc ức chế miễn dịch… có thể khiến một số loại nấm phát triển, dù bình thường không gây bệnh.
Nếu dùng các biện pháp điều trị ở trên mà vẫn ho kéo dài thì cần nghĩ đến nhiễm nấm. Khi đó cũng phải có BS chuyên khoa thăm khám và sử dụng thuốc chống nấm (thường rất hại gan) để điều trị triệt để.
Với các trường hợp ho kèm khó thở dạng rít, co thắt phế quản kiểu hen thì nên dùng Ventolin (giãn phế quản) + một loại corticoid dạng xịt như Pulmicort/Rhinocort/Symbicort hoặc Seretide/Flixonase/Flixotide.
3. Buồn nôn và nôn:
Đây cũng là các phản xạ để loại bỏ chất độc hại ra khỏi cơ thể, tuy nhiên việc nôn ra ngoài khiến cơ thể bị mất điện giải, rất mệt mỏi nên cần dùng thuốc để hạn chế tình trạng nôn của người bệnh.
Chúng ta nên kiên nhẫn cho người bệnh ăn, uống từng lượng nhỏ, đặc biệt với trẻ em, có thể cho từng thìa, nghỉ 1-2 phút, cho thêm thìa nữa…
Để chống nôn, có thể dùng gừng, thuốc chống co thắt đường tiêu hóa như papaverin, drotaverin (Nospa) thuốc chống nôn như Motilium-M, Primperan…
Một số trường hợp, buồn nôn và nôn do thiếu máu nuôi tiền đình, dùng Tanganil 500mg và các thuốc tăng tuần hoàn não như beta histidine 16/24mg, piracetam 400/800mg.
4. Đi lỏng:
Đây là do tổn thương đường tiêu hóa, có thể do virus hoặc vi khuẩn, cơ thể cần tống khứ các chất độc hại ra ngoài.
Tuy nhiên, đi lỏng quá nhiều khiến người bệnh mệt mỏi, mất nước và điện giải nên cần hạn chế, nhất thiết phải bù nước, điện giải.
Có loại thuốc cầm đi lỏng là loperamid, khiến cơ trơn đường tiêu hóa giảm co bóp, tuy nhiên, không nên lạm dụng thuốc này vì cơ thể vẫn vẫn thải các chất độc ra ngoài.
Nên dùng Smecta, như một lớp tráng, bao phủ niêm mạc ruột bị tổn thương, có thể thay bằng Gastropulgite nếu có vấn đề dạ dày. Tổn thương ruột có thể làm vi khuẩn, virus khác phát triển, dùng Berberin là giải pháp tốt, hiệu quả và ít gây hại (berberin không hấp thu vào máu, chỉ ở trong đường tiêu hóa).
Trong tất cả các trường hợp đi lỏng, đều nên bổ sung men tiêu hóa, thực chất là các lợi khuẩn đường ruột (khác các loại men tiêu hóa thực sự có tác dụng phân giải thức ăn như papain, amylase, bromelain,…). Hiện có nhiều loại men tiêu hóa dạng bột đông khô hoặc dạng nước như men sống Bạch Mai, Lactomin Plus, AntiBio, BioGaia, Bifina, Enterogermina (nước), Imiale (nước)…
Lưu ý:
Với các triệu chứng trên, chúng ta chỉ cần điều trị như thông thường. Thường ngày khi bị cúm, khi bị sốt virus chúng ta xử lý như thế nào thì khi mắc Covid, chúng ta cũng xử lý y như vậy, không nhất thiết phải hỏi bác sĩ. Nhất thiết phải bù đủ nước và điện giải.